Προς τα πού οδεύουν τα ελληνοτουρκικά; Χρήστος Ροζάκης, Τα Νέα, 17/07/2021

Τον τε­λευ­ταίο μήνα οι σχέ­σεις ανά­με­σα στην Ελλά­δα και στην Τουρ­κία φαί­νε­ται να έχουν κα­θη­λω­θεί σε μια άγο­νη λε­κτι­κή αντι­πα­ρά­θε­ση που κι­νη­το­ποιεί­ται από την Τουρ­κία και βρί­σκει συ­νε­χώς απα­ντή­σεις από την Ελλά­δα. Τίπο­τα δεν κι­νεί­ται πέ­ραν από αυ­τές τις συ­γκρουό­με­νες δη­λώ­σεις που να δί­νει μή­νυ­μα αι­σιο­δο­ξί­ας για μια επί­λυ­ση των δια­φο­ρών. Παρά ταύ­τα υπάρ­χουν ορι­σμέ­νες ευ­νοϊ­κές εν­δεί­ξεις ότι πρό­κει­ται να υπάρ­ξουν εξε­λί­ξεις στο προ­σε­χές μέλ­λον. Προς το πα­ρόν αρ­κού­μα­στε στο ότι έχου­με μάλ­λον εξα­σφα­λί­σει ένα σχε­τι­κά ήρε­μο κα­λο­καί­ρι, που δεν πρό­κει­ται να τα­ρά­ξει τα νερά. Εκτός από το εν­δε­χό­με­νο εκ­πλή­ξε­ων που μπο­ρούν να προ­κύ­ψουν από την πο­λυα­να­με­νό­με­νη επί­σκε­ψη του τούρ­κου προ­έ­δρου στα κα­τε­χό­με­να της Κύπρου.

Τι μας επι­φυ­λάσ­σει το μέλ­λον στις κα­θα­ρά ελ­λη­νο­τουρ­κι­κές σχέ­σεις (δη­λα­δή αυ­τές που διέ­πο­νται από το Δίκαιο της Θάλασ­σας και αφο­ρούν το Αιγαίο και την Ανα­το­λι­κή Μεσό­γειο); Αν ξε­πε­ρα­στεί ο σκό­πε­λος της αι­για­λί­τι­δας ζώ­νης και τα δυο μέρη βρουν μια λύση κοι­νής απο­δο­χής στο μεί­ζον αυτό θέμα, τότε ο δρό­μος ανοί­γει για έναρ­ξη δια­πραγ­μα­τεύ­σε­ων για το μόνο ζή­τη­μα που δέ­χε­ται η Ελλά­δα, την οριο­θέ­τη­ση της υφα­λο­κρη­πί­δας και της Α­Ο­Ζ. Στο ση­μείο αυτό δεν μπο­ρεί να εί­ναι κα­νείς υπερ­βο­λι­κά αι­σιό­δο­ξος. Οι δια­με­τρι­κά αντί­θε­τες θέ­σεις των δυο με­ρών, με την Τουρ­κία να υπο­στη­ρί­ζει ότι τα νη­σιά δεν έχουν υφα­λο­κρη­πί­δα, και την Ελλά­δα να αντι­τεί­νει ότι έχουν, με μά­λι­στα πλή­ρη επή­ρεια, ανε­ξαρ­τή­τως με­γέ­θους και ανε­ξαρ­τή­τως το­πο­θε­σί­ας που αυτά ευ­ρί­σκο­νται, κα­θι­στούν τις συ­ζη­τή­σεις προ­βλη­μα­τι­κές. Η­ Τουρ­κία έχει, βε­βαί­ως, εν­θαρ­ρυν­θεί από το γε­γο­νός ότι η Ελλά­δα στις δυο πρό­σφα­τες οριο­θε­τή­σεις, αυτή με την Ιτα­λία και αυ­τήν με την Αίγυ­πτο, δέ­χθη­κε την πε­ριο­ρι­σμέ­νη επή­ρεια ορι­σμέ­νων νη­σιών, πράγ­μα που αν επα­να­λη­φθεί και στην πε­ρί­πτω­ση των νη­σιών σε μια συμ­φω­νία με­τα­ξύ των δυο χω­ρών κα­θι­στά τα πράγ­μα­τα ευ­κο­λό­τε­ρα. Αν κι η Ελλά­δα επι­μέ­νει ότι η λύση που δό­θη­κε στις δυο συμ­φω­νί­ες δεν απο­τε­λεί πρό­κρι­μα για μελ­λο­ντι­κές εξε­λί­ξεις.

Ετσι που έχουν οι συν­θή­κες δεν μπο­ρεί κα­νείς να πε­ρι­μέ­νει λύση με συμ­φω­νία. Εκτός από μια πε­ριο­χή που εκεί αυτό εί­ναι δυ­να­τόν. Είναι η πε­ριο­χή του Βόρειου Αιγαί­ου, όπου η σχε­τι­κή απου­σία με­γά­λου αριθ­μού νη­σιών κα­θι­στά τη δυ­να­τό­τη­τα εξεύ­ρε­σης συμ­φω­νί­ας μάλ­λον εφι­κτή. Αλλά για το υπό­λοι­πο Αιγαίο, Κεντρι­κό και Νότιο και για την Ανα­το­λι­κή Μεσό­γειο θα πρέ­πει να κα­τα­φύ­γου­με στο Διε­θνές Δικα­στή­ριο (Δ.Δ.) για να βρε­θεί λύση.

Η Τουρ­κία δεν φαί­νε­ται να εί­ναι αντί­θε­τη σε ένα τέ­τοιο εν­δε­χό­με­νο. Εχει προ πολ­λού απο­μα­κρυν­θεί από την επο­χή που τα ζη­τή­μα­τα θε­ω­ρού­νταν από αυ­τήν πο­λι­τι­κά, και μη επι­δε­χό­με­να νο­μι­κής επί­λυ­σης. Επί­σης η χώρα αυτή, πα­ρα­κο­λου­θώ­ντας τη διε­θνή νο­μο­λο­γία, έχει κα­τα­λή­ξει ότι η λύση που μπο­ρεί να δο­θεί από το Δικα­στή­ριο μπο­ρεί να εί­ναι σχε­τι­κά ευ­νοϊ­κή και για τα συμ­φέ­ρο­ντά της, χω­ρίς να της δί­νει, βε­βαί­ως, δί­κιο, όσον αφο­ρά τις ση­με­ρι­νές διεκ­δι­κή­σεις της. Ειδι­κό­τε­ρα στο κύ­ριο επι­χεί­ρη­μά της ότι τα νη­σιά δεν έχουν υφα­λο­κρη­πί­δα.

Αν έχουν, έτσι τα πράγ­μα­τα, συμ­φέ­ρει την Ελλά­δα μια προ­σφυ­γή στο Δ.Δ.; Με άλλα λό­για αν η τρέ­χου­σα νο­μο­λο­γία δεν την ευ­νο­εί πλή­ρως για­τί να επι­διώ­κει την προ­σφυ­γή; Η απά­ντη­ση εί­ναι ξε­κά­θα­ρη: το Δ.Δ. θα δώ­σει μια ορι­στι­κή και δε­σμευ­τι­κή λύση, που θα υπο­χρε­ώ­νει τα δύο αντί­δι­κα μέρη να την ακο­λου­θή­σουν. Αυτό το δε­δο­μέ­νο θα έχει ευ­ερ­γε­τι­κά απο­τε­λέ­σμα­τα στο σύ­νο­λο των σχέ­σε­ων και στην οι­κο­δό­μη­ση αμοι­βαί­ας εμπι­στο­σύ­νης ανά­με­σά τους. Ανα­φο­ρι­κά δε με τα άλλα ζη­τή­μα­τα που σή­με­ρα μας απα­σχο­λούν (απο­στρα­τι­κο­ποί­η­ση, γκρί­ζες ζώ­νες, μειο­νό­τη­τα της Θρά­κης) αυτά, αργά ή γρή­γο­ρα θα πα­ρα­με­ρι­στούν, μέσα από το καλό κλί­μα που θα ενερ­γο­ποι­ή­σει η επί­λυ­ση της κυ­ρί­ως δια­φο­ράς. Υπάρ­χει, φυ­σι­κά, και το εν­δε­χό­με­νο η Τουρ­κία να επι­μεί­νει σε αυ­τές τις διεκ­δι­κή­σεις της, πράγ­μα που ση­μαί­νει ότι οι σχέ­σεις δεν θα βελ­τιω­θούν ση­μα­ντι­κά. Αλλά και σε αυ­τήν την πε­ρί­πτω­ση η απαλ­λα­γή μας από ένα φορ­τίο που δη­λη­τη­ριά­ζει τα ελ­λη­νο­τουρ­κι­κά θα εί­ναι μια ση­μα­ντι­κή ανα­κού­φι­ση για τη χώρα μας. Πάντως αν η Τουρ­κία δε­χτεί, στις δια­πραγ­μα­τεύ­σεις για το συ­νυ­πο­σχε­τι­κό, να πε­ριο­ρι­στεί η ύλη μόνο στην υφα­λο­κρη­πί­δα/ΑΟΖ, ​τότε εκ προ­οι­μί­ου, θα έχει απο­δε­χθεί ότι τα άλλα ζη­τή­μα­τα εί­ναι ελάσ­σο­νος ση­μα­σί­ας. Πράγ­μα που μας φέρ­νει πάλι σε θέση να ελ­πί­ζου­με ότι μετά τη δι­κα­στι­κή επί­λυ­ση το κλί­μα θα εί­ναι τε­λεί­ως δια­φο­ρε­τι­κό.

Κι ερ­χό­μα­στε τώρα στο Κυπρια­κό. Το τε­ρά­στιο αυτό πρό­βλη­μα πα­ρου­σιά­ζει δυο όψεις: μια βρα­χυ­πρό­θε­σμη και μια μα­κρο­πρό­θε­σμη, που εί­ναι, όμως, αλ­λη­λέν­δε­τες. Η βρα­χυ­πρό­θε­σμη αφο­ρά την επι­κεί­με­νη επί­σκε­ψη του κ. Ερντο­γάν στα Κατε­χό­με­να, και τα πα­ρε­πό­με­νά της. Με άλλα λό­για τον τρό­πο που θα χει­ρι­στεί ο τούρ­κος πρό­ε­δρος την επί­σκε­ψη, το τι θα πει και το τι θα πρά­ξει. Σε αυτό πε­ρι­λαμ­βά­νε­ται το πι­θα­νό άνοιγ­μα των Βαρω­σί­ων, πράγ­μα κομ­βι­κό για την Κυπρια­κή Δημο­κρα­τία, και η αε­ρο­πο­ρι­κή βάση για drones, που προ­γραμ­μα­τί­ζει η Τουρ­κία στα Κατε­χό­με­να. Οπως, επί­σης και οι εξαγ­γελ­θεί­σες από επί­ση­μες πη­γές γε­ω­τρή­σεις για υδρο­γο­νάν­θρα­κες σε οριο­θε­τη­μέ­νες από την Κυπρια­κή Δημο­κρα­τία πε­ριο­χές Α­Ο­Ζ. Ας ελ­πί­σου­με ότι η επί­σκε­ψη του κ. Ερντο­γάν θα εί­ναι ανώ­δυ­νη (όσο ανώ­δυ­νη μπο­ρεί να εί­ναι μια επί­σκε­ψη αρ­χη­γού κρά­τους για τον εορ­τα­σμό της ημέ­ρας της ει­σβο­λής στο κυ­πρια­κό έδα­φος, που συ­μπί­πτει με την πρώ­τη ημέ­ρα μιας με­γά­λης θρη­σκευ­τι­κής γιορ­τής) και ότι δεν θα προ­βεί σε προ­κλη­τι­κές ενέρ­γειες, ιδιαί­τε­ρα στα Βαρώ­σια, για τα οποία έχουν εκ­φρα­στεί αρ­νη­τι­κά ο ΟΗΕ και η Ε­Ε­. Οσον δε αφο­ρά τις γε­ω­τρή­σεις στην Α­Ο­Ζ της Κυπρια­κής Δημο­κρα­τί­ας ότι θα υπάρ­ξει συ­γκρά­τη­ση και ανα­βο­λή έναρ­ξης αυ­τού του προ­α­ναγ­γελ­θέ­ντος επει­σο­δί­ου. Αλλά δεν πρέ­πει να εί­μα­στε τόσο αι­σιό­δο­ξοι, γνω­ρί­ζο­ντας τον χα­ρα­κτή­ρα του τούρ­κου ηγέ­τη.

Ανα­φο­ρι­κά με τη μα­κρο­πρό­θε­σμη όψη, το θέμα αφο­ρά την επί­λυ­ση του Κυπρια­κού. Η λύση που προ­τεί­νει η Τουρ­κία εί­ναι κα­θα­ρά ανε­δα­φι­κή, κα­θώς εί­ναι δια­τε­θει­μέ­νη να συ­ζη­τή­σει μόνο τη δη­μιουρ­γία δύο χω­ρι­στών κρα­τών. Αυτό αντι­βαί­νει κα­θα­ρά όλες τις απο­φά­σεις του Συμ­βου­λί­ου Ασφα­λεί­ας και κα­τα­δι­κά­ζε­ται από την Ε­Ε­, η οποία δεν πρό­κει­ται ποτέ να δε­χτεί μια τέ­τοια λύση. Εκτός εάν η Τουρ­κία χρη­σι­μο­ποιεί το θέμα της κυ­ρί­αρ­χης ισό­τη­τας (δη­λα­δή χω­ρι­στό τουρ­κο­κυ­πρια­κό κρά­τος) ως δια­πραγ­μα­τευ­τι­κό τέ­χνα­σμα για να επι­τύ­χει από τη Δημο­κρα­τία της Κύπρου μια πολύ συ­γκε­κρι­μέ­νη πρό­τα­ση σχε­τι­κά με την πο­λι­τι­κή ισό­τη­τα, ιδιαί­τε­ρα στο ζή­τη­μα των εξου­σιών και της κα­τα­νο­μής τους. Πάντως στις δια­πραγ­μα­τεύ­σεις που θα ακο­λου­θή­σουν το θέμα της πο­λι­τι­κής ισό­τη­τας των δυο πλευ­ρών θα απο­τε­λέ­σει κε­ντρι­κό ζή­τη­μα, μαζί με το ζή­τη­μα ασφά­λειας (κα­τάρ­γη­ση των εγ­γυ­ή­σε­ων και απο­χώ­ρη­ση των τουρ­κι­κών στρα­τευ­μά­των και μέ­θο­δοι αντι­κα­τά­στα­σής τους). Σε κάθε πε­ρί­πτω­ση προ­βλέ­πο­νται εξαι­ρε­τι­κά δυ­σχε­ρείς δια­πραγ­μα­τεύ­σεις, που θα απαι­τή­σουν δυ­να­μι­κή εμπλο­κή των άλ­λων εγ­γυ­η­τριών δυ­νά­με­ων και αφο­σί­ω­ση και ευ­ρη­μα­τι­κό­τη­τα του ΟΗΕ στην εξεύ­ρε­ση λύ­σης