«Τι θα μπορούσαν να δεχθούν οι Ελληνοκύπριοι;» του Διονύση Διονυσίου, από την εφημερίδα ΠΟΛΙΤΗΣ, 24.3.2024
ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΔΙΟΝΥΣΙΟΥ
Δημοσιεύθηκε 5:05 μμ
Ενημερώθηκε 5:06 μμΌλα τα ειρηνικά και συνάμα παραγωγικά σενάρια περνάνε μέσα από τη συζήτηση λύσης ομοσπονδίας. Είτε θα την πετύχουμε προς όφελος όλων των Κυπρίων, είτε 60 χρόνια μετά ας δεχθούμε ότι οι δύο κοινότητες έχουν πάρει προ πολλού τον δικό τους δρόμο
Οι Τουρκοκύπριοι με κάθε τρόπο στέλνουν το μήνυμα ότι δεν θα προσέλθουν σε έναν νέο γύρο διαπραγματεύσεων αν δεν διασφαλιστεί το μέλλον τους μέσα από την αποδοχή της «κυριαρχικής ισότητας» της κοινότητάς τους. Ο αμετροεπής Τατάρ λέει πολλά και διάφορα για το θέμα αλλά ας διευκρινίσουμε τουλάχιστον κάτι. Ότι και ο Τατάρ και ο Ακιντζί και ο Ταλάτ, και ο Ναμί, και ο Όζερσαϊ, ακόμα και ο Ερντογάν, συγκλίνουν σε μία τουλάχιστον ερμηνεία του τι σημαίνει η κυριαρχική ισότητα γι’ αυτούς. Όπως λένε, «μετά από δύο σοβαρές προσπάθειες λύσης το 2004 και το 2017, κατά τις οποίες η τουρκοκυπριακή κοινότητα επέδειξε θετικό πνεύμα, σε μια τρίτη προσπάθεια πρέπει να γνωρίζουμε ποια θα είναι η μοίρα μας. Θα λένε όχι οι Ε/Κ αλλά θα συνεχίζουν να είναι η νόμιμη κυβέρνηση και εμείς το ψευδοκράτος»;
Θέλουν, με λίγα λόγια, γραπτώς μια επιπρόσθετη διατύπωση, μια ίσως προέκταση στο κοινό ανακοινωθέν Αναστασιάδη – Έρογλου το 2014 ότι «σε περίπτωση που οι συνομιλίες καταρρεύσουν όχι με δική τους υπαιτιότητα, με πρωτοβουλία του ΟΗΕ θα ξεκινήσει μια διαδικασία αναγνώρισης των Τουρκοκυπρίων».
Ο Πρόεδρος Χριστοδουλίδης όταν το θέμα αυτό συζητήθηκε με τα Ηνωμένα Έθνη και την ομάδα της κ. Ολγκίν ήταν κατηγορηματικός, αναφέροντας ότι στο τραπέζι υπάρχει μια πρόταση πακέτο από τον Αντόνιο Γκουτέρες, ότι το πλαίσιο αυτό έχει συζητηθεί και ότι πρέπει να συζητήσουμε από το σημείο που μείναμε στο Κραν Μοντανά.
Με λίγα λόγια, δεν δέχεται να μπουν στο τραπέζι εκ των προτέρων άλλα διαδικαστικού τύπου θέματα, όπως τι θα γίνει αν για ακόμα μία φορά αποτύχουν οι συνομιλίες με ευθύνη των Ελληνοκυπρίων. Δυστυχώς, για τον κ. Χριστοδουλίδη αυτή η θέση δεν είναι αποδεκτή από τους υπόλοιπους εμπλεκόμενους στο Κυπριακό, είτε αυτοί είναι τα Ηνωμένα Έθνη, είτε η Ευρωπαϊκή Ένωση, είτε άλλες χώρες φιλικές προς την Κύπρο.
Όλοι αυτοί τον τελευταίο καιρό υπερθεματίζουν ότι «οι Ε/Κ οφείλουν να δώσουν κάτι» για να επιστρέψουν οι Τ/Κ στο τραπέζι από το σημείο που μείναμε στο Κραν Μοντανά.
Τι θα μπορούσαμε
Δεν είμαστε καθόλου σίγουροι για το τι θα μπορούσε να δεχθεί ή όχι ο κ. Χριστοδουλίδης, αν και μπορεί να εκτιμήσει κάποιος τι κινήσεις θα κάνει κρίνοντας από τα κόμματα που τον στηρίζουν και τους συμβούλους που βρίσκονται δίπλα του. Από την άλλη, ευνοείται από τη διεθνή ρευστότητα. Στο Συμβούλιο Ασφαλείας δεν υπάρχει συνοχή, ο Γκουτέρες δεν έχει καλές σχέσεις με κανέναν, η Αμερική είναι ήδη σε εκλογική διαδικασία και η ΕΕ δεν ξέρει τι να κάνει με το Ουκρανικό.
Με βάση τα μηνύματα που εκπέμπουν αυτή τη στιγμή η Τουρκία και ο Τ/Κ ηγέτης, δεν υπάρχει καμία περίπτωση να ξεκινήσουν συνομιλίες αν δεν ικανοποιηθεί αυτό το αίτημα, και μάλιστα γραπτώς. Θα μπορούσε να αλλάξει η στάση αν π.χ. ο Αντόνιο Γκουτέρες ή ο Μπάιντεν έδινε αυτήν την υπόσχεση προφορικά στους Τ/Κ και την Τουρκία; Κάποιοι Τ/Κ λένε ναι, κάποιοι όχι.
Από την άλλη, αυτό που απασχολεί τους Ε/Κ – όχι κατ’ ανάγκη τον Πρόεδρο Χριστοδουλίδη, το ΔΗΚΟ και την ΕΔΕΚ είναι να μην καταλήξουμε σε αδιέξοδο με ε/κ ευθύνη. Ο κ. Χριστοδουλίδης, όπως έκανε και ο Νίκος Αναστασιάδης μετά το 2017, μπορεί εύκολα να καταλήξει στη γνωστή προπαγάνδα περί των φιλότουρκων ξένων που θέλουν να τιμωρήσουν τους Ε/Κ. Όλα τελικά καταλήγουν στις υποθήκες και παρακαταθήκες του Τάσσου Παπαδόπουλου.
Περίοδος εφαρμογής
Θα μπορούσαμε να εκφύγουμε από το υπάρχον αδιέξοδο αυτή τη στιγμή; Χωρίς να παραγνωρίζει κανείς ότι όλα τα στοιχεία της λύσης είναι στο τραπέζι, θα μπορούσε να υποδείξει ότι μπορούν να τύχουν μιας άλλης διαχείρισης. Οι ξένοι μεσολαβητές πρέπει να κατανοήσουν ότι δεν πρέπει να επιτρέψουν στον Νίκο Χριστοδουλίδη να καταφύγει στην εύκολη λύση, της χρήσης του φόβου. Υπάρχουν λύσεις και μάλιστα win-win ώστε να ικανοποιηθούν τα αιτήματα των Τ/Κ.
Όλοι, και οι Ε/Κ και οι Τ/Κ, σε τελική ανάλυση θέλουν να υπάρξουν ασφαλιστικές δικλίδες για την εφαρμογή της λύσης. Αυτές θα μπορούσαν να τεθούν και κυρίως να κριθούν εκ των υστέρων, κατά τη διάρκεια της περιόδου εφαρμογής της λύσης. Μεταβατική περίοδο 18 μηνών, ας θυμηθούμε, είχαμε και στην υλοποίηση της Ζυρίχης. Σε αυτό το διάστημα πραγματοποιήθηκαν οι βουλευτικές και οι προεδρικές εκλογές και ετοιμάστηκε η λειτουργία των υπόλοιπων θεσμών. Στη σημερινή περίπτωση όλα μπορούν να ρυθμιστούν από τον ορισμό ημερομηνίας του δημοψηφίσματος του οποίου η πραγματοποίηση θα σημάνει το τέλος της μεταβατικής περιόδου. Πόσα χρόνια χρειάζονται για την εφαρμογή της λύσης; Ένα, δύο, τρία;
Η Κυπριακή Δημοκρατία παραμένει ως η μόνη αναγνωρισμένη, αλλά σε αυτό το διάστημα θα μπορούσαν να ορισθούν οι εκλογές για την ομοσπονδιακή Γερουσία και τη Βουλή. Να υλοποιηθούν τα βασικά χρονοδιαγράμματα αποχώρησης των τουρκικών στρατευμάτων και διάλυσης της Εθνικής Φρουράς. Να λειτουργήσει επισήμως το αεροδρόμιο Τύμπου/Ερτζάν ως ένα ακόμα σημείο επίσημης εισόδου στο έδαφος της ομοσπονδίας της Κύπρου. Να παραδοθούν το Βαρώσι και άλλες περιοχές υπό ε/κ διοίκηση με βάση τον χάρτη στο Μοντ Πελεράν. Να αποκτήσουν κυπριακή υπηκοότητα τα παιδιά μεικτών γάμων στον βορρά και άλλα πολλά τα οποία προνοούνται στη διαδικασία εφαρμογής της λύσης.
Στο τέλος αυτής της διαδρομής θα μπορούσαν να γίνουν και τα δημοψηφίσματα τα οποία θα έλθουν να επικυρώσουν μια συμφωνία που έχει ήδη εφαρμοστεί, η μια διαφωνία που θα οδηγήσει σε οριστικό και νόμιμο πλέον χωρισμό των δύο κοινοτήτων, αν μία από τις δύο κοινότητες ψηφίσει όχι.
Σενάρια
1. Στην καλύτερη περίπτωση και οι δύο κοινότητες εγκρίνουν τη λύση, οπότε συντελείται η τελευταία πράξη διά της προκήρυξης προεδρικών εκλογών και του διορισμού του ομοσπονδιακού Υπουργικού Συμβουλίου.
2. Στην περίπτωση που οι Ε/Κ ψηφίσουν αρνητικά, τότε με βάση ενσωματωμένη πρόνοια που πρέπει να υπάρχει στη συμφωνία, οι Τ/Κ ως κυρίαρχη κοινότητα μπορούν να ξεκινήσουν διαδικασία αυτοδιάθεσής τους, χωρίς βέβαια να δικαιούνται να συμπαρασύρουν εκτός ΕΕ την παραμένουσα Κυπριακή Δημοκρατία. Γίνεται αντιληπτό ότι οι Τ/Κ για την τύχη τους εντός ή εκτός της ΕΕ θα πρέπει να συζητήσουν με τις Βρυξέλλες.
3. Στην περίπτωση που ψηφίσουν όχι οι Τ/Κ, τότε παραμένουν στο ισχύον καθεστώς που έχουν σήμερα, δηλαδή ένα υποτελές στην Τουρκία κρατίδιο χωρίς δυνατότητα αναγνώρισης από τρίτα κράτη.
Οι πιθανές ενστάσεις
Είναι μάλλον αναμενόμενο κάποιοι να εγείρουν ενστάσεις για τα πιο πάνω, κυρίως σε σχέση με την εκχώρηση δικαιώματος στους Τουρκοκύπριους να ασκήσουν το δικαίωμα αυτοδιάθεσής τους. Όσοι πάντως παρακολουθούν τις εξελίξεις στα κατεχόμενα θεωρούν απίθανο να έχουμε τέτοια εξέλιξη. Ό,τι και να λένε οι Τουρκοκύπριοι έχουν τεράστια ανάγκη την ομοσπονδία και την ολιστική ένταξή τους στην ΕΕ. Αυτό που εν προκειμένω χάνουν οι Τ/Κ είναι ότι δεν θα κερδίσουν αμέσως τα πλεονεκτήματα που τους έδιναν τα προηγούμενα σχέδια, ενώ οι Ε/Κ έπρεπε να περιμένουν κάποια χρόνια.
Από την άλλη, αν θέλουμε να είμαστε ρεαλιστές και όχι νομικιστές θα πρέπει να δεχτούμε ότι ντε φάκτο αυτό το δικαίωμα της απόσχισης οι Τ/Κ το έχουν ασκήσει ξανά και ξανά και ότι αν δεν κάνουμε κάτι αργά ή γρήγορα θα γίνει και ντε γιούρε. Με πολύ χειρότερες επιπτώσεις για τους Ε/Κ απ’ ό,τι αν συμφωνούσαμε να πάμε συντεταγμένα σε ένα βελούδινο διαζύγιο. Στην πρώτη περίπτωση κρατάνε ό,τι έχουν κατακτήσει διά της βίας και στην πορεία διεκδικούν και τη μισή νεκρή ζώνη, χωρίς κανένας πρόσφυγας να κερδίζει κάτι. Με την Τουρκία επιπλέον σκληρό σύνορο με τις ελεύθερες περιοχές. Στη δεύτερη περίπτωση φεύγουν ειρηνικά με το εδαφικό αντί στο 36% να πηγαίνει στο 28,5% και με 80.000 τουλάχιστον Ε/Κ πρόσφυγες να επιστρέφουν υπό ε/κ διοίκηση. Χωρίς πόλεμο και ταραχές με δυνατότητα διατήρησης καλών σχέσεων με την Τουρκία, με εξαιρετικές σχέσεις με την Ελλάδα και με την Κυπριακή Δημοκρατία μέλος της ΕΕ.
Εν κατακλείδι, όλα τα ειρηνικά και συνάμα παραγωγικά σενάρια περνάνε μέσα από τη συζήτηση λύσης ομοσπονδίας. Είτε θα την πετύχουμε προς όφελος όλων των Κυπρίων, είτε 60 χρόνια μετά ας δεχτούμε ότι οι δύο κοινότητες έχουν πάρει προ πολλού τον δικό τους δρόμο.
Γιατί είναι μάλλον απίθανο να βρεθούν Ε/Κ πολιτικοί να δεχθούν τα πιο πάνω; Διότι είναι δειλοί και μοιραίοι. Προτιμούν να τα δώσουν όλα στην Τουρκία, δήθεν αγωνιζόμενοι τον αγώνα τον καλό και τον αντικατοχικό, παρά να δεχθούν μετριασμό των επιπτώσεων της εισβολής.
— Read on politis.com.cy/
Αλέξανδρος Τζιρκώτης Alexandros Tzirkotis 