[Μια λογική εκτίμηση των προθέσεων του ΓΓ/ΟΗΕ και των πιθανοτήτων για επίλυση του Κυπριακού.]
Η αυτονομία της κ. Ολγκίν φαίνεται και από το δικαίωμα που της παραχωρήθηκε να επιλέξει την ομάδα της από πρωτοκλασάτα στελέχη του ΟΗΕ
Οι περισσότεροι συνομιλητές μου στο Κυπριακό τείνουν να συμφωνήσουν ότι η Άνχελα Μαρία Ολγκίν είναι πολύ πιθανόν να καταγραφεί στην ιστορία ως η τελευταία απεσταλμένη του ΟΗΕ στο Κυπριακό. Η θέση αυτή τροφοδοτείται και υποστηρίζεται από όποια οπτική και αν ιδωθεί: Θα είναι η τελευταία γιατί είναι ικανή και μεθοδική και θα λύσει το πρόβλημα. Θα είναι η τελευταία γιατί σε περίπτωση νέας αποτυχίας σε έναν νέο γύρο συνομιλιών το Κυπριακό δεν θα μπορέσει να ξανασυζητηθεί στη βάση των ψηφισμάτων του ΟΗΕ, κάνοντας αρχή με το ψήφισμα 186 της 4ης Μαρτίου 1964.
Ο Γκουτέρες
Κάποιοι μιλούν για πλήρη συναίσθηση όλων αυτών των ενδεχομένων από πλευράς του ΓΓ του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες, εξ ου και η επιλογή της κ. Ολγκίν. Πρόκειται για μια δική του επιλογή σε μια περίοδο που δεν διάγει και τις καλύτερες σχέσεις με τα περισσότερα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας, τα οποία επιδεικνύουν παραδοσιακά ενδιαφέρον στο Κυπριακό. Βρίσκεται σε ρήξη με τη Ρωσία μετά την εισβολή στην Ουκρανία και επίσης δεν διστάζει να δαχτυλοδείχνει τις ΗΠΑ και τη Μεγάλη Βρετανία για την υπερβολική ανοχή που επιδεικνύουν στους καταστροφικούς βομβαρδισμούς που διενεργεί το Ισραήλ στη Γάζα, με χιλιάδες μέχρι στιγμής θύματα. Δύο χρόνια πριν από την ολοκλήρωση της δεύτερης και τελευταίας του θητείας, σύμφωνα με ανώτερα στελέχη του Οργανισμού που μίλησαν στον «Π», ο Αντόνιο Γκουτέρες αναδεικνύεται σε statesman, ενδιαφέρεται για την υστεροφημία του, οπότε αποφεύγει κινήσεις συμβιβασμού και συνδιαλλαγής με τους μεγάλους του Συμβουλίου Ασφαλείας, τους οποίους είχε ανάγκη για την επανεκλογή του το 2021. Κάποιοι καταθέτουν ή εφευρίσκουν και έναν συμβολισμό. Ο Γκουτέρες ξεκίνησε την καριέρα του στον ΟΗΕ με το Κυπριακό και κάηκε. Είναι τόσο μαζοχιστής που θέλει να επιστρέψει και να κλείσει την καριέρα του ξανά με το Κυπριακό ρισκάροντας μία ακόμα αποτυχία; Εκτός βέβαια και αν θεωρεί ότι μετά από 7 χρόνια κάτι έμαθε, οπότε θεωρεί ότι η θητεία του μπορεί να κλείσει με μια διπλωματική επιτυχία. Από την άλλη, πολλά θα κριθούν από την εμπλοκή διεθνών παικτών όπως τα μέλη του ΣΑ του ΟΗΕ αλλά και η Ευρωπαϊκή Ένωση. Πιστεύει κανείς ότι χωρίς ουσιαστική στήριξη από το ΣΑ μπορεί να προκύψει κάτι καινούργιο στο Κυπριακό;
Ο προκάτοχός του, ο τέως Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ Μπαν Κι-μουν, κινήθηκε λαμβάνοντας υπόψη υφιστάμενες ισορροπίες. Όταν το 2007 διόρισε τον πρώην υπουργό Εξωτερικών της Αυστραλίας Αλεξάντερ Ντάουνερ ως τον νέο ειδικό του σύμβουλο στο Κυπριακό συζήτησε με όλους αλλά, σύμφωνα με πηγή του ΟΗΕ στη Νέα Υόρκη, είχε διαβουλευθεί ιδιαίτερα με το βρετανικό Υπουργείο Εξωτερικών, το οποίο συνέβαλε στη συγγραφή του πολύ σημαντικού εγγράφου των συγκλίσεων στο Κυπριακό. Ο Αλεξάντερ Ντάουνερ, όπως εξάλλου φάνηκε και μέσα από την υποκλοπή του ηλεκτρονικού αρχείου της ιδιαιτέρας του, δεν έκρυψε την ιδιαίτερη σχέση του με την Αγγλία, είχε δε τεράστια άνεση να συζητά πτυχές του Κυπριακού, να συνεργάζεται για ευαίσθητες πληροφορίες με την MI6 αλλά και για το profiling των συνομιλητών του. Μετά τη λήξη της θητείας του, στη Λευκωσία, ο Ντάουνερ διορίστηκε ως ύπατος αρμοστής της Αυστραλίας στο Λονδίνο.
Το 2014, ο Μπαν Κι-μουν άκουσε με προσοχή τις εισηγήσεις του Στέιτ Ντιπάρτμεντ και κυρίως της τότε βοηθού υπουργού Εξωτερικών για την Ευρώπη κατά τη διάρκεια της κυβέρνησης Ομπάμα Βικτόρια Νούλαντ σε σχέση με τον διορισμό του Έσπεν Μπαρθ Άιντε. Η κ. Νούλαντ ήταν αυτή που με τον δυναμισμό της κατάφερε να πείσει την Τουρκία ώστε να θέσει προς συζήτηση το κεφάλαιο της κατάργησης των εγγυήσεων. Ο Μπαν Κι-μουν και στις δύο περιπτώσεις κινήθηκε με πολιτικό ρεαλισμό αναγνωρίζοντας ότι οι διαπραγματευτές στο Κυπριακό θα έπρεπε να κινούνται με άνεση και να έχουν διασυνδέσεις με Δυτικούς αξιωματούχους, αναγνωρίζοντας εμμέσως πλην σαφώς το αυτονόητο. Ότι το Κυπριακό είναι μεν θέμα διεθνές αλλά είναι και ένα θέμα που αφορά τη Δύση και ως εκ τούτου επηρεάζει τη γεωπολιτική της ισχύ και κυρίως τη συνοχή της Νοτιοανατολικής Πτέρυγας του ΝΑΤΟ.
Γιατί η Ολγκίν
Η κ. Ολγκίν είναι ο πρώτος ουσιαστικός διορισμός του Αντόνιο Γκουτέρες στο κεφάλαιο των καλών του υπηρεσιών στο Κυπριακό. Ο Αντόνιο Γκουτέρες τον Έσπεν Μπαρθ Άιντε τον βρήκε στο Κυπριακό και για να είμαστε δίκαιοι δεν τον συμπάθησε και ιδιαίτερα. Ο Σκανδιναβός με σαφές χρονοδιάγραμμα προσαρμοσμένο και στις δικές του φιλοδοξίες, με όραμα ιεραπόστολου και ρεαλισμό μέχρι κυνισμού, σε διάσταση ως εκ τούτου με το μεσογειακό ταμπεραμέντο και εν γένει το συναίσθημα των Κυπρίων, δεν δίσταζε να διατυπώνει απαξιωτικά σχόλια ξεχνώντας ότι μιλούσε με έναν επίσης νότιο Πορτογάλο, ο οποίος σε κάποιες περιπτώσεις τον αγριοκοίταζε. Το πρακτικό πνεύμα του Άιντε βέβαια κατάφερε να φέρει το Κυπριακό ένα μίλι πριν τη λύση, κάτι το οποίο όλοι αναγνωρίζουν. Γιατί αυτό το μίλι δεν διανύθηκε στο Κραν Μοντανά; Σαφέστατα, η κάθε πλευρά φέρει την ευθύνη της, χωρίς να εξαιρείται και ο ίδιος ο Αντόνιο Γκουτέρες. Ο οποίος εμφανίστηκε στο Κραν Μοντανά σε δύο περιπτώσεις χωρίς να διαθέτει ιδιαίτερο χρόνο, χωρίς να δείχνει τη δέουσα επιμονή και κυρίως να μην θέλει να δυσαρεστήσει καμία χώρα μέλος του ΣΑ, όπως π.χ. τη Ρωσία, η οποία ουδέποτε ήθελε λύση του Κυπριακού, απεναντίας σε κάθε περίπτωση την υπονόμευε. Από τότε κύλησε πολύ νερό στ’ αυλάκι και ταυτόχρονα εξέλιπε κάτι πολύ σημαντικό: Ο χρόνος.
Προλαβαίνει ο Αντόνιο Γκουτέρες μέχρι το 2025 που φεύγει να πετύχει κάτι; Σύμφωνα με την ίδια πηγή στην έδρα των Ηνωμένων Εθνών, η Κολομβιανή κ. Ολγκίν σήμερα φαντάζει ιδανική επιλογή γι’ αυτόν. Με τη γήινη σοφία και την ενσυναίσθηση των γυναικών που διαπρέπουν με επιτυχία στη διπλωματία, με ένα ταμπεραμέντο που ιστορικά εμπλουτίζεται από τα νερά της Μεσογείου, σίγουρα μπορεί να επικοινωνήσει καλύτερα και με τον Αντόνιο Γκουτέρες αλλά και με τους θορυβώδεις και συναισθηματικούς Κύπριους ένθεν και ένθεν του οδοφράγματος. Η διπλωματική εμπειρία της ούτως ή άλλως στην επίλυση διαφορών είναι αδιαμφισβήτητη:
Η κ. Ολγκίν ηγήθηκε το 2010 των συνομιλιών με τον τότε ΥΠΕΞ της Βενεζουέλας και μετέπειτα Πρόεδρο Νικολάς Μαδούρο, οι οποίες οδήγησαν μετά από μακρά και επικίνδυνη κρίση στην ανανέωση των διπλωματικών σχέσεων με τη γειτονική χώρα, οι οποίες επισημοποιήθηκαν αργότερα σε συνάντηση που πραγματοποιήθηκε στη Σάντα Μάρτα μεταξύ των Προέδρων της Κολομβίας και της Βενεζουέλας. Παρόμοια αποστολή ανέλαβε η κ. Ολγκίν για την επίλυση διαφορών της Κολομβίας με το Κράτος του Ισημερινού. Η κ. Ολγκίν ταξίδεψε στη Μέση Γη για να συναντηθεί με τον υπουργό Εξωτερικών της χώρας Ρικάρντο Πατίνιο και έπεισε την κυβέρνηση της χώρας να ανανεώσει τους διπλωματικούς δεσμούς με την Κολομβία και να προσκαλέσει προσωπικά τον Πρόεδρο Ραφαέλ Κορέα να παραστεί στην ορκωμοσία του Προέδρου της Κολομβίας παρόλο που ο Ισημερινός είχε ένταλμα σύλληψης του Σάντος για ενέργειές του ως υπουργού Εθνικής Άμυνας της Κολομβίας. Σε αυτές τις διπλωματικές αποστολές γνώρισε και συνεργάστηκε με τον νυν υπουργό Εξωτερικών κ. Άντονι Μπλίνκεν, ο οποίος υπηρετούσε ως σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας των ΗΠΑ και με τον οποίο έκτοτε διατηρεί φιλικές σχέσεις.
Η ομάδα της
Ο Αντόνιο Γκουτέρες, εν ολίγοις, θέλησε να διορίσει στο Κυπριακό έναν άνθρωπο χωρίς ιδιαίτερες δεσμεύσεις αλλά ταυτόχρονα με χρήσιμες διεθνείς διασυνδέσεις. Η αυτονομία της κ. Ολγκίν φαίνεται και από το δικαίωμα που της παραχωρήθηκε να επιλέξει την ομάδα της από πρωτοκλασάτα στελέχη του ΟΗΕ. Ο Αργεντινός Φρανσίσκο Ντίεζ είναι πρώην μέλος της ομάδας ανώτερων συμβούλων διαμεσολάβησης του ΟΗΕ (2020-2022) και, σύμφωνα με πληροφορίες μας, είναι επιλογή της κ. Ολγκίν. Ο κ. Ντίεζ δεν είναι ειδικός σε θέματα ουσίας, αλλά επαγγελματίας στον σχεδιασμό διαδικασιών. Είναι συνεργάτης του Ινστιτούτου Kroc του Πανεπιστημίου Notre Dame στις ΗΠΑ (η οικογένεια Kroc είναι οι ιδιοκτήτες των McDonald’s) και έχει σημαντική εμπειρία στην πολιτική της Λατινικής Αμερικής.
Η Kaisa Liljestrom-Filgueiras είναι μόνιμη υπάλληλος, υπεύθυνη πολιτικών υποθέσεων στον ΟΗΕ με εμπειρία στις ευρωπαϊκές υποθέσεις αφού υπηρέτησε σε σημαντικά πόστα στο ΥΠΕΞ της Φινλανδίας και αργότερα ως στέλεχος της Κομισιόν στις Βρυξέλλες. Στην ομάδα της κ. Ολγκίν είναι σίγουρο ότι θα προστεθούν και κάποια μέλη από το πολιτικό προσωπικό της ΟΥΝΦΙΚΥΠ, στη Λευκωσία, με επικεφαλής βέβαια τον Κόλιν Στιούαρτ.
Το στοίχημα
Η κ. Ολγκίν χωρίς ιδιαίτερες δεσμεύσεις και επιρροές από τους κλασικούς διεθνείς παίκτες στο Κυπριακό καλείται να πείσει τους τοπικούς παίκτες στη Λευκωσία αλλά και τις εγγυήτριες δυνάμεις να κάνουν το τελικό βήμα.
Μέχρι στιγμής όλα δείχνουν ότι για να πετύχει πρέπει να ανεβεί και να κατακτήσει την κορυφή Ακονκάγκουα της οροσειράς των Άνδεων. Ο δρόμος της ξεκινά από την Άγκυρα η οποία πρέπει να δώσει σινιάλο στον Ερσίν Τατάρ να σοβαρευτεί, ακολουθεί μια στάση στο Προεδρικό Μέγαρο για να επαναβεβαιώσει τις προθέσεις του ο Νίκος Χριστοδουλίδης και τέλος να ξεκινήσει μια ουσιαστική διαπραγμάτευση μερικών εβδομάδων. Οι επαφές με την κοινωνία των πολιτών είναι πάντα χρήσιμες αλλά ας έχουμε υπόψη ότι δεν είναι οι απλοί πολίτες που κάθονται στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Το στοίχημα για την κ. Ολγκίν είναι να βρει πρακτικούς τρόπους να περιορίσει, αν όχι να εξοβελίσει, την έλλειψη εμπιστοσύνης μεταξύ των διαπραγματευτών των δύο πλευρών. Αν το καταφέρει, όλα τα στοιχεία της λύσης είναι ήδη στο τραπέζι.
Αλέξανδρος Τζιρκώτης Alexandros Tzirkotis 