Ο Νίκος Χριστοδουλίδης σε σχέση με την Ευρωπαϊκή Ένωση βλέπει τη μεγάλη ή τη μικρή εικόνα; Γράφοντας παλιότερα τη διατριβή του για τις εσωτερικές μεταβλητές που διαμορφώνουν την εξωτερική πολιτική της χώρας μας, διαχώριζε τους πολιτικούς της Κύπρου σε εσωστρεφείς και εξωστρεφείς. Ώς πολιτικός νέας γενιάς σε ποια κατηγορία ανήκει; Βλέπει την Ευρώπη ως μια δυναμική πολιτική ένωση η οποία μέσα από μια καθημερινή ζύμωση και σύνθεση συμβάλλει στην επίλυση προβλημάτων ή συντηρεί τα στερεότυπα που έχουν εντυπωθεί στον κυπριακό λαό, ότι κάποια στιγμή θα ξεκινήσει μια ευρωπαϊκή χριστιανική αρμάδα για να απελευθερώσει την Κύπρο από τους απίστους Οθωμανούς;
Σε κάθε ευκαιρία ο Κύπριος Πρόεδρος επαναλαμβάνει τις προσδοκίες του ότι η Κύπρος ως μέλος της ΕΕ και του σκληρού πυρήνα του ευρώ θα υποχρεώσει την Τουρκία να κάνει υποχωρήσεις στο Κυπριακό υιοθετώντας μια λογική καρότου και μαστιγίου.
Ποια είναι η θεωρία πίσω από αυτή τη θέση την οποία φαίνεται να ενστερνίζονται 650.000 Ελληνοκύπριοι απέναντι σε 80 εκατ. Τούρκους; Η Τουρκία θέλει να βελτιώσει τις οικονομικές της σχέσεις με την ΕΕ, έχει ανάγκη επενδύσεων και το εμπόριό της σε ποσοστό πέραν του 50% διεξάγεται με την ΕΕ. Θέλει επίσης -από τη στιγμή που κανένας δεν συζητά πλήρη ένταξή της- να διασφαλίσει καθεστώς ελεύθερης διακίνησης για τους πολίτες της στην επικράτεια της ΕΕ.
Θα μπορούσε να αναφέρει κανείς μια σειρά από επιπρόσθετους λόγους για τους οποίους η Τουρκία θα επιθυμούσε βελτίωση των σχέσεών της με την ΕΕ. Θα μπορούσε ακόμα κάποιος να δεχτεί και μέρος του επιχειρήματος ότι ακόμα και μια μικρή ευρωπαϊκή χώρα όπως η Κύπρος θα μπορούσε να εμπλέξει κάποια από τα τεράστια συμφέροντα που διαπλέκονται, ώστε να καταφέρει να βάλει το Κυπριακό στην ευρωτουρκική ατζέντα.
Ξέρουμε τι θέλουμε;
Αυτή η αξιοποίηση των εμπλεκομένων έχει ξαναγίνει βέβαια αλλά δυστυχώς χωρίς αποτέλεσμα. Το πρόβλημα των Ελληνοκυπρίων είναι ότι διαχρονικά δεν ξέρουν τι θέλουν. Δεκαπέντε μήνες μετά την εκλογή του προσπαθούμε να αντιληφθούμε αν ο Πρόεδρος Χριστοδουλίδης γνωρίζει πού πάμε. Μέχρι στιγμής φαντάζει ως συνεχιστής της ανερμάτιστης πολιτικής Αναστασιάδη, ο οποίος, προσκολλημένος σε όρους εσωτερικής πολιτικής, τίναξε στον αέρα τις συνομιλίες στο Κραν Μοντανά για να κερδίσει στον δέυτερο γύρο των Προεδρικών του 2018 τις ψήφους του ΔΗΚΟ, της ΕΔΕΚ και του ΕΛΑΜ. Ο Νίκος Χριστοδουλίδης μέχρι στιγμής έχει αποδειχθεί ένας ικανός πωλητής ελπίδων: Πότε εξαγγέλλοντας ευρωπαϊκές πρωτοβουλίες και πότε διορισμούς Ευρωπαίων διαμεσολαβητών στο Κυπριακό. Βελτιώθηκε βέβαια κατά τι αφού παλιότερα εξάγγελε κυρώσεις κατά της Τουρκίας, παρόμοιες με αυτές που επιβλήθηκαν στη Ρωσία. Μάλλον κουράστηκε στη συνέχεια να καταγγέλλει την ΕΕ για δύο μέτρα, δύο σταθμά και υποκρισία.
Η Κυπριακή Δημοκρατία κέρδισε την ένταξη στην ΕΕ το 2003 στην Κοπεγχάγη γιατί ο Γλαύκος Κληρίδης έπεισε ότι ξέρει τι αποζητά: Το βασικό πολιτικό σύνθημα της κυβέρνησης Κληρίδη, σε πλήρη συνεργασία με την κυβέρνηση Σημίτη τότε, ήταν λύση-ένταξη. Με λυμένο το Κυπριακό η ΕΕ θα ερχόταν στη συνέχεια να κάνει αυτό που γνωρίζει καλύτερα: Να επουλώσει τις πληγές εγγυώμενη ένα δημοκρατικό σύστημα, να ανεβάσει το οικονομικό επίπεδο διασφαλίζοντας την ευημερία Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων, να μετατρέψει την Κυπριακή Ομοσπονδία σε ένα κράτος πρότυπο στην ταραγμένη περιοχή μας. Ένα κράτος το οποίο θα μπορούσε να αποτελεί πυλώνα ασφαλείας σε μια ρευστή περιοχή, έναν τίμιο διαμεσολαβητή για όλα τα προβλήματα στην περιοχή και συνάμα ενεργειακό κόμβο στην Ανατολική Μεσόγειο.
Το ΑΚΕΛ τότε αποφάσισε ότι η καλύτερη λύση των προβλημάτων μας ήταν να ανασύρει από τα αζήτητα τον εθνικιστή Τάσσο Παπαδόπουλο, ο οποίος ζούσε και ανέλυε το Κυπριακό με βάση τα δεδομένα του 1960. Έχοντας κατά νου τα δεδομένα της αποχώρησης των Τουρκοκυπρίων από την Κυπριακή Δημοκρατία του 1964 και όχι τα τετελεσμένα της εισβολής του 1974. Πιστεύοντας ότι μπορούσε να αναβιώσει συνταγματικά το Ενιαίο Κράτος της Ζυρίχης, το οποίο βεβαίως θα λειτουργούσε με βάση το Δίκαιο της Ανάγκης, δηλαδή με τους όρους των Ελληνοκυπρίων του 1964. Διαγράφοντας από την ανάλυσή του τις διακοινοτικές ταραχές του 1963 και κυρίως την εισβολή του 1974.
Η θέση μας
Η Κύπρος θεωρητικά είναι ισότιμο μέλος της ΕΕ αλλά στην πράξη έχει μια σειρά από προβλήματα, τα οποία φαίνεται να διαγράφει από την ανάλυσή του ο Νίκος Χριστοδουλίδης όταν επιδιώκει και υπόσχεται την εμπλοκή της ΕΕ στο Κυπριακό.
1. Το 36% του εδάφους της βρίσκεται κάτω από τον έλεγχο της Τουρκίας. Στο βόρειο κομμάτι της χώρας δεν εφαρμόζονται οι νόμοι της ΕΕ, δηλαδή αυτό που λέμε κοινοτικό κεκτημένο. Ειδικότερα η Κυπριακή Δημοκρατία δεν ελέγχει μεγάλο μέρος της ακτογραμμής και των σημείων εισόδων της, εξού και δεν έγινε ποτέ μέλος του Σένγκεν ή της Frontex. Θα μπορούσε κάποιος άραγε να σκεφτεί – ως υπόθεση εργασίας- τι θα γινόταν αν εφαρμοζόταν το Κοινοτικό Κεκτημένο στη βόρεια Κύπρο χωρίς λύση του Κυπριακού; Πρόσφατα η προσωπική απεσταλμένη του Αντόνιο Γκουτέρες, η κ. Μαρία Άνχελα Ολγκίν, του ζήτησε να σκεφτεί έξω από το κουτί, να κάνει κάτι για να ξεκινήσουν οι συνομιλίες από το σημείο που έμειναν στο Κραν Μοντανά.
2. Η Ευρώπη δεν μπορεί να αναλάβει από μόνη της την επίλυση του Κυπριακού γιατί η μία από τις εγγυήτριες δυνάμεις, η Τουρκία, δεν είναι μέλος της ούτε πρόκειται να γίνει. Το πρόβλημα επιδεινώθηκε μετά την έξοδο και της Βρετανίας από την ΕΕ. Μια πρωτοβουλία ευκολότερα θα μπορούσε π.χ. να αναλάβει το ΝΑΤΟ, μέλη του οποίου είναι όλες οι εγγυήτριες δυνάμεις ενώ σε αυτό θα μπορούσε να ενταχθεί και η Κυπριακή Δημοκρατία. Η ΕΕ, για να είμαστε δίκαιοι, ήταν δίπλα στην Κύπρο σε κάθε προσπάθεια από το 2004 και μετά. Δεν μπορεί βέβαια να υποκαταστήσει τα Ηνωμένα Έθνη. Αυτό το κατάλαβε αργά ο Νίκος Χριστοδουλίδης. Από την άλλη είναι σίγουρα αντιπαραγωγικό να επιμένει ότι σήμερα το μοναδικό πρόβλημα είναι η άρνηση του Τατάρ να επανέλθει στο τραπέζι ξεχνώντας το ΟΧΙ των Ε/Κ στα δημοψηφίσματα του 2004 και την αλλοπρόσαλλη στάση του Νίκου Αναστασιάδη στο Κραν Μοντανά. Η Τουρκία και οι Τουρκοκύπριοι πρέπει να επιστρέψουν στο τραπέζι γιατί έχουν να δώσουν σημαντικά πράγματα στους Ε/Κ αν θέλουν λύση Ομοσπονδίας και ένταξή τους στην ΕΕ. Δυστυχώς για τους Ε/Κ ολόκληρη η διεθνής κοινότητα σήμερα δείχνει να κατανοεί το επιχείρημα ότι οι Ε/Κ πρέπει να αναλάβουν ταυτόχρονα σοβαρές δεσμεύσεις ότι στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων πρέπει να είναι υπεύθυνοι και συνεπείς. Διαφορετικά θα υπάρξουν επιπτώσεις.
Η διατριβή του Νίκου Χριστοδουλίδη
Πρόσφατα ο Πρόεδρος Χριστοδουλίδης επανέλαβε ότι στην προσεχή σύνοδο της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα τεθεί το θέμα της σχέσης Τουρκίας – ΕΕ στα συμπεράσματα που θα συνοδεύουν τις συζητήσεις που θα διεξαχθούν. Κάπου εδώ ξεδιπλώνεται ένας κυπριακός μεγαλοϊδεατισμός, ότι η Κύπρος μετά την ένταξή της στην ΕΕ έχει περίπου καταστεί υπερδύναμη. Αυτά βεβαίως λέγονται καθαρά για εσωτερική κατανάλωση, παραγνωρίζοντας πόσο σημαντική χώρα είναι η Τουρκία και για την Ευρώπη και για τη Δύση γενικότερα. Η Γαλλία, για παράδειγμα, με Πρόεδρο τον Μακρόν ο οποίος κατά καιρούς εμφανίζεται και ως τουρκοφάγος, έχει τεράστιες επενδύσεις στην Τουρκία. Σύμφωνα με το Υπουργείο Εμπορίου της χώρας, στην Τουρκία υπάρχουν 450 γαλλικές εταιρείες, με επενδύσεις 5 δισεκατομμυρίων ευρώ μεταξύ 2014 και 2019. Το διμερές εμπόριο μεταξύ Τουρκίας και Γαλλίας το 2020 ήταν της τάξης των 14 δισεκατομμυρίων ευρώ και το 2021 ξεπέρασε τα 16 δισεκατομμύρια ευρώ.
Δυστυχώς ο κ. Χριστοδουλίδης ως πολιτικός φαίνεται να υποβαθμίζει αυτά που έγραφε ως ακαδημαϊκός στη διατριβή του με τίτλο «Οι εσωτερικές μεταβλητές και η διαμόρφωση της εξωτερικής πολιτικής. Η Κυπριακή Εμπειρία 1977-1990». Τότε διαχώριζε τους ηγέτες της Κύπρου σε πολιτικούς, όπως ο Σπύρος Κυπριανού, που υποτιμούσαν «τους παράγοντες ισχύος στη διεθνή πολιτική σκηνή μένοντας σχεδόν αποκλειστικά προσκολλημένοι στις ιδεολογικές τους καταβολές και τους προσωπικούς τους υπολογισμούς. Ο Κυπριανού», λέει στη σελίδα 371 της διατριβής του ο Νίκος Χριστοδουλίδης, «παρέβλεπε το γεγονός των αδυναμιών της Κυπριακής Δημοκρατίας, η οποία στήριζε τις ελπίδες της σε οργανισμούς όπως το Κίνημα των Αδεσμεύτων». Ο κ. Χριστοδουλίδης αντίθετα φαίνεται με βάση τα γραφόμενα να προτιμά πιο εξωστρεφείς και προσανατολισμένους στη διεθνή πολιτική όπως ο Γιώργος Βασιλείου. Όπως γράφει, «ο Γιώργος Βασιλείου αντίκριζε το Κυπριακό πιο ελεύθερα και ανοικτά, χωρίς καχυποψίες και προκαταλήψεις».. Ηταν επίσης, όπως σημειώνει, ο πρώτος που υιοθέτησε επίθεση φιλίας προς τους Τ/Κ (σελ 374) αφού, όπως αναφέρει, κατανόησε ότι «η πολιτική της πρόταξης και του μακροχρόνιου αγώνα απέτυχε».
Μάλλον όλα αυτά τα ξέχασε ο κ. Χριστοδουλίδης όταν παραβιάζοντας την ντιρεκτίβα της ΕΕ ζήτησε από το τελωνείο να ταλαιπωρεί τους Τ/Κ στα οδοφράγματα αλλά και τους Ε/Κ, εισάγοντας τη λογική του βενζινόμετρου. Μάλλον τα ξεχνά όταν ζητά από την ΕΕ να επιβάλει κυρώσεις στην Τουρκία, χωρίς η Κυπριακή Δημοκρατία να αναγνωρίζει ότι πήρε την ένταξή της στην ΕΕ υπό όρους. Ότι θα λυθεί το Κυπριακό.
Παρόλα αυτά θα θέλαμε να κρατήσουμε τα συμπεράσματα της διατριβής του κ. Χριστοδουλίδη, όπως αυτή κατατεθηκε πρόσφατα στο αρχείο του Πανεπιστημίου Αθηνών, καλώντας τον να ευθυγραμμιστεί με τα γραφόμενά του. Ότι οι ηγέτες της Κύπρου είναι καλύτερα να είναι προσαρμοσμένοι και στο εσωτερικό αλλά και στο διεθνές περιβάλλον.
Στην πρώτη περίπτωση ο Σπύρος Κυπριανού δεν ενδιαφέρθηκε τόσο για την προταθείσα λύση Ομοσπονδίας, αφού δεν πίστεψε ποτέ στη λύση Ομοσπονδίας, όπως αναφέρει ο κ. Χριστοδουλίδης. Γιατί; «Διότι πρωταρχικός του στόχος ήταν η εξυπηρέτηση αναγκών του εσωτερικού πολιτικού και κομματικού πλαισίου». Φανταζόμαστε ότι τα ίδια θα έγραφε αν μιλούσε και για τον Τάσσο Παπαδόπουλο ο οποίος το 2004, απευθυνόμενος στο εσωτερικό του ακροατήριο, μας έλεγε ότι «δεν παρέλαβε κράτος για να παραδώσει κοινότητα». Αντίθετα το νέο μετριοπαθές πρόσωπο του Γιώργου Βασιλείου (σελ. 381), όπως αναφέρει στα συμπεράσματά του ο Νίκος Χριστοδουλίδης, βοήθησε στην αλλαγή σκηνικού, εκθέτοντας τον Ντενκτάς και την Τουρκία για την αδιαλλαξία τους στο Κυπριακό, ανοίγοντας ταυτόχρονα την προοπτική για έναρξη ενταξιακών διαπραγματεύσεων της Κύπρου με την ΕΕ.
Θα μπορούσαμε άραγε να ευελπιστούμε σε λίγη πολιτική Βασιλείου και Γλαύκου Κληρίδη από πλευράς Νίκου Χριστοδουλίδη τους επόμενους μήνες;
Αλέξανδρος Τζιρκώτης Alexandros Tzirkotis 